ΜΕ ΦΥΣΟΚΑΛΑΜΟ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΑ ΚΑΝΟΝΙΑ

Ο μόλις οκτώ (!) χρονών Θανάσης Μελίρης -ο πιο μικρός σε ηλικία από τους μικρούς-μικρούς ήρωες που παρέλασαν από τις σελίδες του αναγνώσματος, ως αναλώσιμοι προς χάρη της ανανέωσης του ενδιαφέροντος στις μικρότερες ηλικίες του αναγνωστικού κοινού, υπήρξε μετά τον Διαβολάκο ο μακροβιότερος από τους εναλλασσόμενους δεύτερους ρόλους στον “Μικρό Ήρωα”.

Ο Σπίθας τον “βάφτισε” με το… αντιστασιακό παρατσούκλι “Ζουζούνι” και το πραγματικό του όνομα, Θανάσης Μελίρης, ξεχάστηκε ήδη από το πρώτο τεύχος της παρουσίας του στο ανάγνωσμα.

Ήταν κι αυτός ορφανός, όπως άλλωστε χωρίς καμιά εξαίρεση ήταν ορφανά παιδιά όλα όσα πρωταγωνίστησαν στις σελίδες του “Μικρού Ήρωα”. Οπότε δεν είχε να ζητήσει από κανέναν κηδεμόνα την άδεια να ενταχθεί στην αντιστασιακή ομάδα. Ούτε ο Ανεμοδουράς είχε πρόβλημα να προικίσει τον οκτάχρονο ήρωά του με ικανότητες, σθένος και λογική, τουλάχιστον εφήβου. Την αρχή την είχε κάνει ήδη με τον βασικό του πρωταγωνιστή· τον Γιώργο Θαλάσση. 

Πόστερ από την έκθεση για τα 50 χρόνια του Μικρού Ήρωα το 2003 στο Πνευματικό Κέντρο
του Δήμου Αθηναίων (κείμενο: Γιώργος Βλάχος)

Η αλήθεια είναι ότι οι αναγνώστες του “Μικρού Ήρωα”, ιδιαίτερα οι πιο μικροί, αποδέχτηκαν με κατανόηση το να διεκπεραιώνει το Ζουζούνι αποστολές ασυμβίβαστες για την ηλικία του φτάνει που η δράση κυλούσε γοργά προσφέροντας τις απαραίτητες συγκινήσεις και σασπένς. Αυτή ήταν και η ακαταμάχητη γοητεία του αναγνώσματος.

Το Ζουζούνι έδρασε ηρωικά από το τεύχος 256 έως και το τεύχος 411. Δηλαδή για 155 τεύχη. Για τους παλαιότερους αναγνώστες είχε παγιωθεί στη συνείδησή τους ως μόνιμος πρωταγωνιστής… Αλλά, “άλλαι αι βουλαί του συγγραφέως”.

Ο Δαβίδ για σφεντόνα είχε ένα παπούτσι κι
ο Γολιάθ πιστόλι αντί σπαθί. Ασύμμετρη η
σύγκριση, αλλά η αποκοτιά (και η τύχη) βοη-
θά τους τολμηρούς λέει η ιστορία.

Η πάγια τακτική του Στέλιου Ανεμοδουρά ως συγγραφέα -και συνακόλουθα ως εκδότη- ήταν οι πολύ μικροί σε ηλικία ήρωές του να μην κρατούν και να μη χρησιμοποιούν πυροβόλο όπλο. Το καθένα από αυτά τα παιδιά πολεμούσε με κάποιο δικό του αυτοσχέδιο παιδικό όπλο, βασικά παιχνίδι, που στα θαυματουργά χεράκια τους γινόταν όπλο αποτελεσματικό, αλλά όχι θανατηφόρο, ακόμα και για τον πιο μισητό αντίπαλο που αντιμετώπισε η παρέα του Παιδιού-Φάντασμα.

Το Ζουζούνι το όπλισε με ένα απλό φυσοκάλαμο και μπόλικα ξυλάκια, ας πούμε οδοντογλυφίδες με καρφίτσες στερεωμένες στην άκρη τους. Με μια δυνατή ανάσα κι ένα “φου” από την άλλη άκρη του μικρού φυσοκάλαμου εκτοξευόταν με ταχύτητα και δύναμη το μικρό βελάκι που προκαλούσε θραύση και πανικό στα... μαλακά μέρη των αντιπάλων. Για τόσο, όσο χρειαζόταν για να απεμπλακούν από κάποια δύσκολη θέση οι φίλοι του και να πάρουν το πάνω χέρι στη δράση.

Πολλοί θα πρέπει να ήταν οι μικροί αναγνώστες που δοκίμασαν να εντάξουν το όπλο αυτό στο δικό τους οπλοστάσιο και δοκίμασαν την απογοήτευση της μη δραστικότητάς του του, αφού δεν είχε αποτελεσματικό βεληνεκές μεγαλύτερο από τρί αή τέσσερα μέτρα. Ευτυχώς! Γιατί ο συγγραφέας -παρότι πολύ προσεκτικός σε τέτοια θέματα- δεν είχε φροντίσει να προειδοποιήσει τους μικρούς αναγνώστες τους να μη δοκιμάσουν να “κάνουν  πόλεμο” χρησιμοποιώντας ένα τέτοιο όπλο από κοντινές αποστάσεις, γιατί θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο, ειδικά για τα μάτια των “εχθρών” τους.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που κάποιος ήρωας του Στέλιου Ανεμοδουρά είχε ως όπλο φυσοκάλαμο. Προηγουμένως είχε οπλίσει με ένα τέτοιο όπλο τον Ατσίδα, τον κωμικό ήρωα στο ανάγνωσμα “Τάργκα”, αλλά εκεί επρόκειτο για πραγματικό φυσοκάλαμο-όπλο από μπαμπού, δραστικό εκηβόλο όπλο φυλών της Αφρικής και Αμαζονίας (Νότια Αμερική) και της Ωκεανίας.

Σαν χαρακτήρα, ο Στέλιος Ανεμοδουράς, σκιαγραφεί το Ζουζούνι αδρά, αλλά όχι πάντως σαν ένα παιδάκι οκτώ χρονών, όπου ρητά αναφέρει ότι είναι. Έξυπνο, με συλλογιστική μεγάλου, υπέρ το δέον άφοβο και με πλήρη επίγνωση ότι πρέπει να πολεμήσει με όλες του τις δυνάμεις για την απελευθέρωση της πατρίδας του.

Πρότυπο, από το οποίο ο συγγραφέας εμπνεύσθηκε τον τρόπο δράσης του λιλιπούτειου Ζουζουνιού ήταν οι μικροί γαβριάδες και οι αμούστακοι σαλταδόροι της Κατοχής, που το δίχως άλλο έγραψαν το δικό τους έπος στην Αντίσταση. Πιθανώς η έμπνευση να προερχόταν και από τα παιδιά του ορφανοτροφείου στην κινηματογραφική ταινία “Ξυπόλυτο Τάγμα” και ανομολόγητα -λόγω εποχής- από τα “Αετόπουλα” του ΕΑΜ. Όλα αυτά όμως στην αρχή. Κατόπιν, το Ζουζούνι εμφανίζεται ως ισότιμα δρων ήρωας των μεγαλυτέρων του παιδιών της παρέας. Η συγγραφική αδεία σύμβαση το επέτρεπε και τούτο δεν ενόχλησε κανέναν.

Το μεγάλο πρόβλημα, όμως, που αντιμετώπισαν οι αναγνώστες του “Μικρού Ήρωα” με το Ζουζούνι ήταν το εικαστικό. Όσο παράξενο και αν ακούγεται, δεν ήταν εύκολο να σχηματίσουν μια καθαρή εικόνα για αυτό. Για το πώς το φανταζόταν ο συγγραφέας ότι θα ήταν στην εμφάνιση! Μιλάμε για τα πρώτα τεύχη της παρουσίας του, αυτά που καθιερώνουν, στα παιδικά περιοδικά με εικονογράφηση, έναν fiction ήρωα στη φαντασία των αναγνωστών.

 Η εικαστική μεταμόρφωση του Γιώργου, της Κατερίνας και του Σπίθα στα πρώτα τεύχη του αναγνώσματος μπορεί να ήταν απότομη από το ένα τεύχος στο άλλο, αλλά το είχε επιβάλλει η διορθωτική μεταβολή των στόχων του target group. Έγινε από τον ίδιο εικονογράφο και από εκεί και πέρα σταθεροποιήθηκε με ανεπαίσθητες αλλαγές στην πορεία του αναγνώσματος.

Για το Ζουζούνι, υπήρξε ένα κομφούζιο!.. Δύο εικονογράφοι συνυπήρχαν ταυτόχρονα και εναλλάχθηκαν στα εξώφυλλα και στις μέσα σελίδες με διαμετρικά διαφορετική εικαστική αντίληψη, λες και δεν είχαν δει τα σκίτσα ο ένας του άλλου!...

Επί πλέον δε, ο ένας, ο Θέμος Ανδρεόπουλος συγκεκριμένα, ολότελα διαφορετικά σκιτσάριζε το Ζουζούνι στα εξώφυλλά του, από το Ζουζούνι που σκιτσάριζε στις μέσα σελίδες. Για τους βασικούς ήρωες (Γιώργο, Σπίθα, Κατερίνα και Διαβολάκο) είχε υπάρξει το προηγούμενο κρεάρισμα της μορφής τους από τον Απτόσογλου και ο Ανδρεόπουλος το ακολούθησε με το δικό του στιλ, αλλά οπωσδήποτε παρέμεναν αναγνωρίσιμοι, οπότε το πρόβλημα για να τους συνηθίσει ο αναγνώστης με κάπως διαφορετική μορφή ήταν μικρό.

Αντίθετα,  το  Ζουζούνι ατύχησε να πέσει στην σταδιακή αποχώρηση του Byron (Απτόσογλου)  και στην ανάληψη της εικονογράφησης από τον Θέμο Ανδρεόπουλο.

Ο Byron άφησε στοκ 10 εξωφύλλων, μέσα στα οποία περιλαμβάνονταν  και αυτά του λανσαρίσματος του Ζουζουνιού. Οι αναγνώστες θα πρέπει να δοκίμασαν έκπληξη διαπιστώνοντας ότι το γλυκό ξανθό αγοράκι με το πανέξυπνο πρόσωπο και το γιλεκάκι του εξωφύλλου δεν είχε καμιά σχέση με το σχεδόν γελοιογραφικό τριπίθαμο μαυρομάλλικο παιδάκι με τις τιράντες, την πιο ρεαλιστική εν γένει κατοχική ενδυμασία ορφανού παιδιού, αλλά και εν πολλοίς προχειροσκιτσαρισμένη φιγούρα στο λεπτομερές ωστόσο ντεκόρ της εικόνας, που αντίκριζαν στις μέσα σελίδες, τις οποίες πλέον τις  εικονογραφούσε ο Ανδρεόπουλος.

Ο ίδιος μπόμπιρας, βγαλμένος λες από κάποιο παραμύθι με τον Κοντορεβυθούλη, εμφανίστηκε και σε ένα μόνο εξώφυλλο, στο δεύτερο συγκεκριμένα από τα εξώφυλλα που εικονογράφησε ο Ανδρεόπουλος για τον Μικρό Ήρωα. Στα υπόλοιπα τρία εξώφυλλα με το Ζουζούνι σε πρώτο πλάνο της εποχής Ανδρεόπουλου, αυτό εμφανίζεται... ισοϋψές των μεγαλυτέρων του παιδιών, αλλά στις μέσα σελίδες παρέμενε καρικατούρα.

Στο μεταξύ επανακάμπτει ο Byron στις μέσα σελίδες επαναφέροντας και το κρεάρισμα που είχε ο ίδιος δημιουργήσει στα πρώτα τεύχη από την εμφάνιση του Ζουζουνιού, Η επιστροφή συνέπεσε πάνω στο σημείο που οι μικροί αναγνώστες είχαν αρχίσει να αποδέχονται τη μορφή του ήρωα, όπως τους την πρότεινε ο Ανδρεόπουλος! Όταν από το τεύχος 279 ό Byron αναλαμβάνει πάλι και τα εξώφυλλα, η τάξη και η ηρεμία αποκαταστάθηκαν στις σελίδες του περιοδικού.



Όπως οι περισσότεροι από τους μικρούς ήρωες
του αναγνώσματος, έτσι και το Ζουζούνι πέρασε
μια φορά το κατώφλι του θανάτου και επανέκαμψε
στη δράση.. Η αυλαία αργούσε ακόμα πολύ...



Ο  αναπάντεχος “θάνατος”, του Ζουζουνιού και του Διαβολάκου ταυτόχρονα, σηματοδότησε και το τέλος μιας εποχής… Έπεσαν και τα δυο τους, μπροστάρηδες σε μια μαθητική διαδήλωση, όταν οι δυνάμεις Κατοχής άνοιξαν πυρ κατά πάνω τους!..

Ρέκβιεμ

Από μια μεριά είναι φυσικό σε έναν πόλεμο να μετράμε απώλειες και από το στρατόπεδο, που συμπαθούμε. Από την άλλη η χρονική στιγμή για αποχωρήσουν ένδοξα από τη σκηνή φαίνεται ότι υπαγορεύτηκε για εκδοτικούς λόγους.

Το μόνο συμπτωματικό ήταν ότι τούτο συνέβη στο τεύχος 411, δηλαδή κάπου στα μισά της εκδοτικής πορείας του περιοδικού. Και είναι συμπτωματικό, επειδή εκείνη τη στιγμή κανένας δεν ήταν δυνατό να γνωρίζει ότι το περιοδικό είχε διανύσει κάτι λίγα μέτρα παραπάνω της εκδοτικής του πορείας. Από εκεί και πέρα; Να ήταν τυχαίο, που το τεύχος αυτό κυκλοφόρησε με την αυγή της νέας χρονιάς (3 Ιανουαρίου); Να ήταν τυχαίο που κάπου εκεί γύρω -κάποια τεύχη πριν, κάποια τεύχη μετά- ο πυρήνας της πρώτης γενιάς σταθερών και πιστών αναγνωστών του περιοδικού το είχε εγκαταλείψει, αφού έφηβοι πλέον ή και λίγο μεγαλύτεροι, οι αναγνωστικές τους προτιμήσεις είχαν στραφεί σε ενδιαφέροντα άλλου επιπέδου… Σίγουρα, το μήνυμα της ανανέωσης του αναγνωστικού πυρήνα ο εκδότης το είχε λάβει.

Ίσως κι αυτό να ήταν η αιτία του “θανάτου” των δυο πιο μικρών από τους ήρωες του αναγνώσματος. Για να δώσουν τη θέση τους σε άλλους ίδιας ηλικίας ήρωες για το νεώτερο κοινό.

Η επόμενη “στρατηγική” κίνηση του συγγραφέα-εκδότη προς την ίδια κατεύθυνση για το χτίσιμο νέας βάσης αναγνωστικού κοινού ήταν να προχωρήσει μετά από 11 εβδομάδες, το Σάββατο 1^η Απριλίου 1961, στην “Ανατύπωση” του Μικρού Ήρωα. Για να γνωρίσει η νέα γενιά αναγνωστών το ανάγνωσμα από την αρχή μιας και τα πρώτα τεύχη της πρώτης έκδοσης είχαν εξαντληθεί και από το “στοκ γραφείου” μέχρι ενός. Και η ανατύπωση πορεύτηκε παράλληλα με την πρώτη έκδοση ίσαμε τη διακοπή της έκδοσης του περιοδικού τον Ιούνιο του 1968, ενώ από τον Σεπτέμβριο του 1966 υπήρξε ένα ακόμα “και πάλι από την αρχή”…

Αλλά η συνύπαρξη των τριών εκδόσεων ταυτόχρονα είναι, φυσικά, μια άλλη ιστορία. Εδώ, απλώς σημειώνουμε πως το Ζουζούνι πρόλαβε να δράσει και στα τεύχη της ανατύπωσης έχοντας στο ενεργητικό του (ή στο παθητικό, αν θέλετε) κι άλλες… εικαστικές μεταβολές, που τις επισημαίνουμε στις πιο κάτω παραθέσεις της εικονογράφησης.

Byron VS Ανδρεόπουλου

...και τίτλοι τέλους

κείμενο: Γιώργος Βλάχος

εικονογράφηση: αρχείο τευχών Μικρού Ήρωα