Παιδί-Φάντασμα

Όλα για το Παιδί-Φάντασμα, όπως αυτό περιγράφεται από τον συγγραφέα του αναγνώσματος Στέλιο Ανεμοδουρά μέσα στη διαδρομή των 798 τευχών του Μικρού Ήρωα

ΕΝΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΗΡΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ

Το "Παιδί-Φάντασμα" είναι το κύριο πρόσωπο του αναγνώσματος “Μικρός Ήρως”. Είναι αυτός ο ίδιος ο Μικρός Ήρωας.

«…Είναι ένα παιδί. Ένα μελαχρινό παιδί δώδεκα ή δεκατριών χρονών με μαύρα μαλλιά, γεροδεμένο σώμα και πονηρό προσωπάκι. Τα μάτια του λάμπουν ζωηρά από αγωνία μέσα στο σκοτάδι (…) Η ψυχή του, ψυχή ενός υπερήφανου Ελληνόπουλου, που διψάει για ελευθερία, ματώνει από τον πόνο καθώς σκύβει πάνω στο θύμα των τυράννων..» (τεύχος 1, σελ. 7). Είναι πρώτη γνωριμία με τον Γιώργο Θαλάσση, αυτόν, που πολύ σύντομα θα γίνει ο φόβος και ο τρόμος των κατακτητών… Ένα παιδί “δώδεκα ή δεκατριών χρονών!”…



Η αφίσα με τον Γιώργο Θαλάσση από την πινακοθήκη των πρωταγωνιστών του "Μικρού
Ήρωα" που είχε ετοιμαστεί ειδικά για την έκθεση για τα 50 χρόνια του περιδικού τον Μάρτιο
του 2003.



«… Ναι! λέει ο Γερμανός. Ένα παιδί όχι μεγαλύτερο από δεκατριών χρονών επετέθη εναντίον ενός Γερμανού στρατιώτη και τον έριξε χάμω χρησιμοποιώντας ιαπωνική πάλη! Έπειτα χάθηκε σαν φάντασμα! Ο στρατιώτης είναι τώρα στο νοσοκομείο με διάσειση του εγκεφάλου. Η κατάστασή του είναι κρίσιμη!..» (τεύχος 1, σελ.16).

Στην Αντίσταση μυήθηκε με συνοπτικές διαδικασίες, όταν γλίτωσε από ιταλική περίπολο τον πράκτορα “Κεραυνό” και τη δεκάχρονη κόρη του την Κατερίνα.

Σαν πράκτορας των Συμμάχων το κωδικό του όνομα ήταν “Πράκτωρ Ελλάς”. Χαρακτηριστικό της εθνικότητάς του, αλλά ανεπαρκές να περιγράψει τις ιδιότητές του και τις ικανότητές του. Για αυτό ξεχάστηκε γρήγορα.

Επικράτησε ο χαρακτηρισμός “Παιδί-Φάντασμα”, όπως ονόμασαν τον Γιώργο Θαλάσση οι Γερμανοί και οι Ιταλοί για την ικανότητά του ξεγλιστράει από τα χέρια τους και να εμφανίζεται απρόσμενα σε σημεία που λογικά δεν μπορούσε να πλησιάσει άνθρωπος.

Μ’ όλο που η προσωνυμία προερχόταν από τον εχθρό δεν ακούγεται σαν απαξιωτικός χαρακτηρισμός. άλλον σαν κομπλιμέντο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί στον ανελέητο πόλεμο των κατασκόπων.

Επίσημα, όμως, πρώτη φορά του αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός από τον “Κεραυνό”: «-Ξέρουμε, ότι ένα παιδί βοήθησε τον πατριώτη Θωμά Χαρίτο. Το παιδί αυτό οι Γερμανό το έχουν ονομάσει Παιδί-Φάντασμα!. Είσαι εσύ, δεν είναι έτσι; -Ναι, απαντάει ο Γιώργος Θαλάσσης, εγώ είμαι!»

ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΑΓΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

Ο Γιώργος Θαλάσσης ήταν ένα ονειρεμένο πρότυπο για κάθε παιδί, ειδικά αγόρι, στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια με τις μνήμες των βασάνων του ελληνικού λαού στην Κατοχή ακόμα νωπές.

Ο δημιουργός του ο Στέλιος Ανεμοδουράς (Θάνος Αστρίτης) τον έπλασε με ικανότητες “κατ’ εικόνα” μικρού θεού, ενίοτε και θαυματουργό ως προς το αποτέλεσμα στην επιτέλεση των αποστολών που έπρεπε να φέρει σε πέρας. Τον προίκισε με ηθελημένες τις υπερβολές και την πληθώρα των ταλέντων του, που ναι μεν δεν τα απαρίθμησε απ’ εξ αρχής σε κάποιο σύντομο βιογραφικό του, αλλά προσθέτοντας στην εξέλιξη της δράσης καινούργιες ικανότητες και προσόντα, που απαιτούσαν οι ανάγκες μιας κατάστασης, προκειμένου να βγει για μια ακόμα φορά νικητής στην αναμέτρησή του με τον εχθρό.

Μέσα στον ίδιο ρόλο, αυτόν του Γιώργου Θαλάσση, χώρεσαν και συνδυάστηκαν σε αναλογίες δόσεων που δεν θα μπορούσαν να γίνουν πιο ιδανικές τα χαρακτηριστικά του ήρωα λαϊκής επιφυλλίδας και ήρωα ηθικοπλαστικού αναγνώσματος. Και αυτό που προέκυψε ήταν ένα αμάλγαμα, όπου δεν ξεχώριζαν φανερά οι ιδιότητες του ενός προτύπου από το άλλο. Και παρ’ όλο που όλες τούτες οι ιδιότητες, οι ικανότητες και τα προσόντα συγκεντρωμένα στο πρόσωπο ενός 13χρονου (;) ήρωα είναι εξόφθαλμα υπερβολικές ακόμα και για τις προσλαμβάνουσες ενός παιδιού-αναγνώστη, τούτο όχι μόνο δεν ενόχλησε, αλλά αντίθετα έχτισαν

 στα μάτια και στη φαντασία των μικρών αναγνωστών το απόλυτο πρότυπο. Αυτό που επιζητούσαν να το μιμηθούν.

Για την παιδική φαντασία, κάθε άλλο παρά άπιαστο πρότυπο ήταν. Το πρόβλημα για τους επίδοξους μιμητές του ήταν ότι από το κάδρο έλειπαν οι κακοί εχθροί, των οποίων η παρουσία ήταν αναγκαία, ώστε να αποδείξουν το πόσο καλοί  “μαθητές” είχαν υπάρξει. Φυσικά, η ανάγκη να αποδείξουν μέσω ηρωικών πράξεων την ταύτισή τους με το πρότυπό τους ήταν μόνο το εξωτερικό γνώρισμα. Εσωτερικά, στον ψυχισμό τους. ωστόσο η προσπάθεια ταύτισης λειτουργούσε καταλυτικά. Διαμόρφωνε ήθος.

Και τούτη η παράμετρος της συμβολής του περιοδικού στον χώρο των λαϊκών παιδικών περιοδικών στη δεκαετία του '50 είναι κάτι για το οποίο και ο ίδιος ο συγγραφέας έχει υπερηφανευθεί στις κατά καιρούς συνεντεύξεις του, αλλά και του αναγνωρίζεται, πλέον, καθολικώς.

Έτσι, ο Γιώργος Θαλάσσης- Παιδί-Φάντασμα- Μικρός ήρωας έγινε το όχημα του συγγραφέα στο να οδηγήσει, να ωθήσει τα παιδιά-αναγνώστες του αφηγήματός του στο να προσπαθήσουν να αποκτήσουν κάποιες από τις αρετές του ήρωά του. Τουλάχιστον, τις εφικτές. Αυτές που είχαν να κάνουν με τις γνώσεις και το ήθος.



Παρά την αγωνία σας για την
έκβαση της μονομαχίας, πα-
ρακαλώ σημειώστε την πα-
ρουσία, κάτω δεξιά, του δια-
κοσμητικού μπονζάι, που ση-
μειολογεί ότι η μονομαχία
εκτυλίσσεται στην Ιαπωνία, ή
τουλάχιστο σε σπίτι Ιάπωνα.



Η πολύχρονη επιτυχία του αναγνώσματος δεν υπήρξε προϊόν κάποιας μυστικής χημικής φόρμουλας. Απλώς προέκυψε ως επιτυχία και μάλιστα πολύχρονη από τη σχέση αναφοράς του στο τι στόχευε ο συγγραφέας και στο τι του ζητούσαν από τον προσωπικό τους ήρωα τα παιδιά της δεύτερης και της τρίτης μετακατοχικής γενιάς. Από εκεί και πέρα κάθε υπερβολή ήταν αποδεχτή  από τους αναγνώστες στην αμφίδρομη επικοινωνία τους με τον συγγραφέα-εκδότη. Αμφίδρομη επαφή γιατί ο συγγραφέας όντας δέκτης μηνυμάτων αποδοχής ή απόρριψης κατεύθυνε τη συμπεριφορά του χαρακτήρα σύμφωνα με τις επιθυμίες των αναγνωστών για το πώς θα ήθελαν ο ήρωάς τους να συμπεριφέρεται. Και ο Ανεμοδουράς στο όσο αφορούσε τον Μικρό Ήρωα αποδείχτηκε πολύ καλός δέκτης και ευθέως ανάλογα πολύ καλός πομπός αυτών που ήθελε να περάσει.



Άπειρες φορές ο Γιώργος Θα-
λάσσης βρέθηκε στη δεινή θέ-
ση αντιμέτωπος με τον θάνατο!



Δίχως καμιά υπερβολή το Παιδί-Φάντασμα, ο Γιώργος Θαλάσσης, περισσότερο από κάθε άλλο ηρωικό πρότυπο στα λαϊκά παιδικά φυλλάδια της εποχής του, λειτούργησε σαν “ενσαρκωμένη” προβολή των ονείρων των αναγνωστών του (βλέπε: των θαυμαστών του) για κατορθώματα στο πεδίο μιας ασύνορης γενναιοφροσύνης σε μια εποχή που είχε ανάγκη από ήρωες-καθοδηγητές, έστω και ως πλάσματα της φαντασίας.

Η τοποθέτηση του ήρωα στο βάθρο του προς μίμηση προτύπου απαιτούσε αναπόφευκτα προβλέψιμη εξέλιξη της δράσης μέσα από μια σταθερά μονοδιάστατη περιγραφή των χαρακτήρων, χωρισμένων μεταξύ τους με την πολύ διακριτή γραμμή ορίων της μανιχαϊστικής θεωρίας: από εδώ ο καλός, που θα πρέπει να είναι πάντα πολύ καλός και από εκεί ο κακός, που θα πρέπει να είναι  πάντα πολύ κακός.



Η μοναδική φορά που
ο Γιώργος φορούσε... μακρυ-
μάνικο πουκάμισο. Πάνττως
ήταν το ίδιο αποτελεσματι-
κός!

Και ένα ακόμα σημαντικό χαρακτηριστικό για να κρατά πάντα σε υψηλά επίπεδα την αδρεναλίνη των αναγνωστών οδεύοντας το ανάγνωσμα προς τη σύγκρουση των δυο διαμετρικά αντιθέτων προτύπων: Ο κάθε καινούργιος κακός να είναι πολύ περισσότερο κακός και ικανότερος στο να προκαλεί το κακό από τον προηγούμενο εξοντωθέντα κακό! Η θριαμβευτική επιβολή του Γιώργου Θαλάσση μετά από τρία με τέσσερα τεύχη συγκρούσεων αντιστοιχεί με την κάθαρση της αρχαίας τραγωδίας και λειτουργεί σαν άρρητο ηθικό δίδαγμα, ότι το Καλό πάντοτε θριαμβεύει επί του Κακού, όσο ισχυρό έως ανίκητο μοιάζει να είναι αυτό πριν συγκρουστεί με τον εκπρόσωπο-φορέα του Καλού και του ηθικού.

Η τελική αυτή επικράτηση του Παιδιού-Φάντασμα με τον έναν ή τον άλλον τρόπο επί των αντιπάλων του, δεν ειπώθηκε ποτέ ότι οφειλόταν σε άμεση επέμβαση κάποιας ανώτερης δύναμης. Η θεία δίκη επιβαλλόταν με πολύ πιο γήινους και αληθοφανείς τρόπους. Οφειλόταν στη δεδομένη ικανότητα του Γιώργου Θαλάσση και στην τύχη (που ως γνωστό, βοηθάει τους τολμηρούς) σε σχέση με την αντίστοιχη ευθέως και αντιστρόφως ανάλογη ανικανότητα ή ατυχία των εχθρών του.

Όπως και να έχει επιβεβαίωνε με νομοτελειακή ακρίβεια, μέσα από την αναμενόμενη τελική επιτυχία του Παιδιού-Φάντασμα, το δίδαγμα της ηθικοπλαστικής κάθαρσης: η ολοκληρωτική και συντριπτική νίκη του Καλού επί του Κακού, μας δείχνει με ποιανού το μέρος οφείλουμε να είμαστε γενικώς.

Πιο πολλά για το Παιδί-Φάντασμα,

την επόμενη Τρίτη

Σημ. Το κείμενο προέρχεται -ελαφρώς αναπτυγμένο- από το λήμμα: “Παιδί-Φάντασμα” στο “Λεξικό του Μικρού Ήρωα -τόμος: Από το Α έως το Ω”, Έκδοση: Περιοδικός Τύπος ΑΕ, 2004



Η πρώτη σελίδα του λήμματος για το
Παιδί-Φάντασμα στο Λεξικό του
Μικρού Ήρωα.

 Σημ.2 Οι λέξεις με τονισμένα μαύρα στοιχεία παραπέμπουν σε σχετικά λήμματα του.